THE PENTHEUS MYTH

---

Kostas Pandopoulos & Costis Drygianakis, The Pentheus Myth
Released on May 2, 2019. CD with 36 page bilingual booklet (Greek & English)

The pieces, which we finally collated under the title The Pentheus Myth, were crafted between February and November 1989. They were the fruit of our first encounters with musical cultures of Asia and Africa, but also the outcome of our intention to challenge some stereotypical views on the artistic vanguard as a whole. They were also the result of our acquaintance with the music software of those times, mainly the Notator, as well as with the multi-timbral synthesizers based on the MIDI protocol, which were also an innovation of that era. […]

The Pentheus Myth was never completed and thus of course remained unpublished. The first, introductory piece, which would be something like a taqsim, was not approached even in a draft form and hence it is not included on the disk. The pieces that were actually created, i.e. the ones presented here, are basically the recasting of improvisations and experimentations on ideas from musical cultures of Asia and Africa (based on modal structures, intensive repetition of small riffs, polyrhythmic textures etc.) and also on the emulation of relevant sounds and performing techniques with the use of technology (even of natural sounds, with the exception of the sounds of the sea which were recorded in the field). It must be noted that there was no use of untempered scales, though we had already started dealing with this topic too, at that time.

The Pentheus Myth is essentially ‘home-made’. The equipment used consisted of three Yamaha instruments (DX7, RX5 and TX81Z) plus one Korg (DS8), driven through an Atari 1040ST computer with the aforementioned C-Lab Notator program. All the material was recorded on a four-track Vesta Fire cassette recorder, mainly in order to be assembled as a whole with the interconnecting bridges. Later enough, in February 1991, it was transferred to DAT tape, in the Graffiti studio in Larissa. But in 1991 the cassette recorder was already malfunctioning, having problems in its belts, and thus some small imperfections of the transfer were finally left uncorrected; in fact the possibility of a publication was already significantly compromised. The initial thought was that Pentheus would be published as a vinyl record, as CD’s were out of reach in 1989. […]

(from the introductory note)

Listening and merchandising at the Bandcamp

Κώστας Παντόπουλος & Κωστής Δρυγιανάκης: Ο Μύθος του Πενθέα
Κυκλοφόρησε στις 2 Μαΐου 2019. Δίσκος ακτίνας με βιβλιαράκι 36 σελίδων, δίγλωσσο.

Τα κομμάτια που εν τέλει ενώσαμε κάτω από τον τίτλο Ο Μύθος του Πενθέα δημιουργήθηκαν από τον Φεβρουάριο ως τον Νοέμβριο του 1989. Αποτέλεσαν καρπό της πρώτης επαφής μας με τις μουσικές της Ασίας και της Αφρικής, όπως επίσης και της διάθεσης μας να αμφισβητήσουμε κάποιες στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετικά με την πρωτοπορία στις καλές τέχνες. Αποτέλεσαν ακόμη καρπό της γνωριμίας μας με τα μουσικά προγράμματα εκείνων των χρόνων, συγκεκριμένα το Notator, όπως και των “πολύ-ηχοχρωματικών” συνθετητών που καθίσταντο εκείνη την εποχή εφικτοί με βάση το πρωτόκολλο MIDI. […]

Ο Μύθος του Πενθέα δεν ολοκληρώθηκε κι έτσι δεν εκδόθηκε στην εποχή του. Το πρώτο, εισαγωγικό κομμάτι, που θα ήταν κάτι σαν ταξίμι, δεν προσεγγίστηκε τελικά ούτε σε επίπεδο σχεδίου, έτσι δεν υφίσταται και στον δίσκο. Τα κομμάτια που υλοποιήθηκαν, αυτά που παραδίδονται εδώ δηλαδή, είναι κατά βάση αποτέλεσμα ανασύνταξης αυτοσχεδιασμών και πειραματισμών πάνω σε ιδέες μουσικών πολιτισμών της Ασίας και της Αφρικής (με χαρακτηριστικές τις τροπικές δομές, την επίμονη επανάληψη μικρών μοτίβων, την πολυρυθμία κλπ), όπως και πάνω στην εξομοίωση σχετικών ήχων και εκτελεστικών τεχνικών με τις δυνατότητες της τεχνολογίας (ακόμη και ήχων της φύσης, με μόνη εξαίρεση τους ήχους της θάλασσας που είναι ηχογραφημένοι εκ του φυσικού). Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι δεν χρησιμοποιήσαμε ασυγκέραστες κλίμακες, αν και εκείνο τον καιρό είχαμε ήδη αρχίσει να καταπιανόμαστε και με αυτό το θέμα.

Ο Μύθος του Πενθέα δημιουργήθηκε “κατ’ οίκον”. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε ήταν τρία όργανα Yamaha (DX7, RX5 και TX81Z) και ένα Korg (DS8), οδηγημένα από έναν υπολογιστή Atari 1040ST με το προαναφερθέν πρόγραμμα C-Lab Notator. Όλο το υλικό μαγνητοφωνήθηκε με ένα τετρακάναλο κασετόφωνο Vesta Fire, κυρίως για να δημιουργηθούν οι συνδετικές γέφυρες ανάμεσα στα κομμάτια. Μεταγράφηκε σε DAT αρκετά αργότερα, τον Φλεβάρη του 1991, στο στούντιο Graffiti στη Λάρισα. Το κασετόφωνο τότε πια υπολειτουργούσε, έχοντας προβλήματα στους ιμάντες του, και έτσι μερικές ατέλειες στην ψηφιοποίηση έμειναν τελικά αδιόρθωτες· ήδη άλλωστε το ενδεχόμενο της έκδοσης είχε απομακρυνθεί. Η αρχική σκέψη ήταν ότι ο Πενθέας θα εκδίδετο σε βινύλιο, καθώς ο δίσκος ακτίνας ήταν άπιαστο όνειρο το 1989 […]

(από το εισαγωγικό σημείωμα)

Για ακρόαση και εμπόριο, υπάρχει το  Bandcamp

---

Η ομάδα νέων του Avopolis έγραψε την πρώτη παρουσίαση της κυκλοφορίας στις 10.5.2019

---

Frans de Waard wrote in Vital Weekly  in 21.5.2019

KOSTAS PANDOPOULOS & COSTIS DRYGIANAKIS – THE PENTHEUS MYTH (CD Hxoi Kato Apo to Spiti)

While the name of Pandopoulos is not one that ever popped up in these pages, the name of Drygianakis, of course, has a couple of times. These days are best known for his solo work, but in the late 80s also responsible for a group called Optical Musics (see Vital Weekly 1079 for a review of retrospective release). In a sort of gap in between doing projects, the two men worked on music together in which newly acquired technology, such as MIDI technology streamlining synthesizers ‘multi-timbre’ synthesizers and drum machines, was used to play something along the lines of non-Western music; something that was along the lines (and yet different) from the world of Peter Gabriel, WOMAD, Muslimgauze and Bryne/Eno. Of course without going to such non-Western places, and it turned out they learned about it from books and created their own idealized version
of it. These recordings were made on a four-track cassette machine and later transferred to DAT and somehow it took some thirty years to release this, but I am glad they did find a home for it. It comes in a great digipack with an interesting text (in Greek and English), explaining what it is about. Which I think is a good thing as otherwise, I would not know what this is all about. I quite enjoyed this electronic music as it had that vaguely ethnic notion and yet also sound all very electronic. Perfect fusion perhaps? There are some very gentle melodies here and some fine rhythms. It is not easy to say what kind of ground is covered here (well, what they tried to cover here) in terms of continents, countries or such things. I easily admit not knowing enough about those things to know my way around it, but then I must also say I didn’t care that much anyway. I just enjoyed the sheer musicality of it all and in no way, this sounds dated; just still some lovely music, so it’s good to see it is released. (FdW)

---

Ο Χάρης Συμβουλίδης στο Avopolis, 27.5.2019

Κώστας Παντόπουλος & Κωστής Δρυγιανάκης, Ο Μύθος του Πενθέα

Ηχογράφημα απίθανα σύγχρονο σε σχέση με το τι συνέβαινε εντός Ελλάδος το 1989, το οποίο άνοιγε γενναίο διάλογο με τις εξω-Δυτικές αναζητήσεις της εποχής και διατηρεί αλώβητη την περιπετειώδη του προσέγγιση, 30 χρόνια μετά…

Σε κάποιο σημείο, οι άνθρωποι του εγχώριου μουσικού Τύπου μάθαμε να χρησιμοποιούμε σχετικώς σωστά τις λέξεις «πειραματισμός» και«πειραματικό» για να αναφερθούμε σε ένα συγκεκριμένο ηχητικό φάσμα –έστω και αποδίδοντας στα ελληνικά ό,τι ο διεθνής Τύπος κατέτασσε στο «experimental». Δεν κράτησε όμως πολύ, καθώς το ιντερνετικό μπαμ οδήγησε γοργά σε πλήθος κειμένων στα οποία αναγορεύτηκε σε «πειραματισμό» ό,τι ξέφευγε από τα (κατά βάση στενά, ενίοτε και στεγνά) γούστα του συντάκτη.  Ωστόσο, στην κατ’ εξοχήν εποχή δράσης της βολιώτικης μπάντας Οπτική Μουσική κατά τη δεκαετία του 1980, ο όρος ευσταθούσε χωρίς να ξεχειλώνει· και περιέγραφε με αρκετή επάρκεια τόσο τις ηχογραφήσεις μεταξύ 1984 και 1987 που μαζεύτηκαν αργότερα (2017) στη συλλογή Τα Πρώτα Λόγια (δείτε περισσότερα εδώ) και στην κασέτα «Λίθον, Ον Απεδοκίμασαν Οι Οικοδομούντες», όσο και το –ιστορικό, πλέον– άλμπουμ του 1987 Τόμος 1.

Ο Μύθος Του Πενθέα έρχεται βέβαια να διηγηθεί μια χωριστή ιστορία· αλλά έχει άμεση συνάφεια με τις ζυμώσεις της άνωθεν εποχής: τόπος παραμένει ο Βόλος, ο χρόνος είναι κοντινός (1989), ως κινητήριος μοχλός εξακολουθεί να λειτουργεί η παρουσία του Κωστή Δρυγιανάκη, ο Κώστας Παντόπουλος ανήκει σε όσους εμπλέχτηκαν με εκείνη τη φάση της Οπτικής Μουσικής (που είχε λήξει μέσα στο 1988). Υπάρχουν όμως και σημαντικές διαφοροποιήσεις, που –ιδωμένες από τη σημερινή σκοπιά, τώρα που αποκαλύπτονται όσα έμειναν από τις τότε ηχογραφήσεις (οι οποίες ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν)– εξασφαλίζουν στον δίσκο μια πολύτιμη αυτοτέλεια. Με λίγα λόγια, ο Μύθος Του Πενθέα δεν είναι ούτε τα απόνερα της Οπτικής Μουσικής, ούτε κάποιος χαμένος κρίκος με τη μετέπειτα δράση του Δρυγιανάκη στους Γκραφίτι (έστω και αν εντοπίζονται επιρροές στο άλμπουμ τους Εγκαίνια του 1991).

Εδώ, λ.χ. τηρούνται ευδιάκριτες αποστάσεις με τον πειραματισμό που χαρακτήρισε τη δράση της Οπτικής Μουσικής: τα άτιτλα κομμάτια που μπαίνουν στις θέσεις 2, 5 και 6 του CD, συνηγορούν σε ό,τι το συνοδευτικό της έκδοσης σημείωμα περιγράφει ως «άνοιγμα σε κατευθύνσεις που έμοιαζαν πιο εύληπτες». Είναι βεβαίως αλήθεια ότι και στα χρόνια των Οπτική Μουσική φτιάχτηκαν πράγματα από τα οποία δεν έλειπε μια παλλόμενη αμεσότητα· ωστόσο στον Μύθο Του Πενθέα τα τρία Yamaha (DX7, RX5 και TX81Z), το Korg DS8 και ο υπολογιστής Atari 1040ST, πάνε το πράγμα αλλού, αξιοποιώντας μια τεχνολογία αιχμής: «μας ενθουσίασε η δυνατότητα που μας έδινε ο υπολογιστής να υλοποιούμε τις ιδέες μας, πολλές από τις οποίες ήταν έτσι κι αλλιώς αδύνατο να αποδοθούν από ζωντανούς μουσικούς».

Πώς τα έφερε η ιστορία, εκείνοι οι πρωτοπόροι ήχοι θεωρούνται πλέον vintage, είναι δε ένα οικείο vintage για όσους νεότερους έμελλε να γαλουχηθούν με τα ηλεκτρονικά των 1990s ή/και να ανακαλύψουν τα ηλεκτρονικά των 1970s. Ίσως στις σχετικές συγκρίσεις ο Μύθος Του Πενθέα να βγαίνει κομματάκι «ξερός», πάντως δεν έχει χαθεί ο αρχικός του παλμός, που βοηθάει το σύγχρονο αυτί να στήσει την απαραίτητη γέφυρα επικοινωνίας.

Ο Δρυγιανάκης, ασφαλώς, γνώριζε ήδη πολύ καλά τα πεπραγμένα των Tangerine Dream, τα οποία είχαν ενημερώσει τόσο την πρώιμη δράση του με τους Blue Encephalitis, όσο και μια οπτική αίσθηση για τη μουσική, με καταβολές στις αισθητικές ιδέες του γερμανικού γκρουπ για ένα «soundtrack χωρίς εικόνα». Αλλά στον Μύθο Του Πενθέα βρίσκεται μακριά από τέτοιες συλλογιστικές: αν επιστρέφει κάπου, είναι στους ΊγκοΠίγκο, τους οποίους διατηρούσε μεταξύ 1981 και 1983 παρέα με τον Παντόπουλο κατά κύριο λόγο, παρά την ανά περιστάσεις παρουσία του Νίκου Ξηράκη ως τρίτου μέλους. Κι αν πρέπει να οριστεί ένα επιδραστικό διεθνές πρότυπο, αυτό είναι ο Jon Hassell και οι δίσκοι του στην αρχή της δεκαετίας του 1980. 

Είναι δηλαδή τα αυτοσχέδια όργανα των ΊγκοΠίγκο, η «χειροτεχνική» τους προσέγγιση και η δική τους εκδοχή για το «ανορθόδοξο» που απηχούνται στο ξάνοιγμα το οποίο ακούμε εδώ προς τους ήχους των παραδόσεων της Ασίας και της Αφρικής. Η κίνηση απέφυγε μάλιστα να καταφύγει στo κολάζ και αναδείχθηκε έτσι εξαιρετικά επίκαιρη, καθώς περνούσαμε τότε από τον Hassell και το περιθωριακό ενδιαφέρον της Δύσης για τη μουσική εθνογραφία (δίσκοι της Ocora, της Lyrichord κτλ.) σε μια φάση ευρύτερης και αμεσότερης ενασχόλησης, στην οποία πρωτοστάτησε η επιτυχία του Graceland του Paul Simon (1986) και το ξεκίνημα της Real World του Peter Gabriel (1989). Παραμένει δε επίκαιρη και σήμερα, καθώς –παρά τις διακυμάνσεις ενδιαφέροντος του Δυτικού ακροατηρίου– έχει πλέον παγιωθεί η πεποίθηση πως πολλά ενδιαφέροντα συμβαίνουν έξω από τη σφαίρα αντίληψης των μεγάλων μουσικών sites της Αμερικής και της Βρετανίας.

Διαθέτει λοιπόν μια αυταξία ο Μύθος Του Πενθέα. Ήταν ηχογράφημα απίθανα σύγχρονο σε σχέση με το τι συνέβαινε εντός Ελλάδος το 1989, το οποίο άνοιγε γενναίο διάλογο με τις εξω-Δυτικές μουσικές αναζητήσεις της εποχής· έστω κι αν βάλουμε έναν αστερίσκο στο «γενναίο», με βάση αφενός την παραδοχή των Παντόπουλου & Δρυγιανάκη ότι δούλεψαν τότε και με πιο τολμηρές ιδέες από όσες τελικά αποτυπώνονται εδώ, αφετέρου και την εκ των υστέρων επίγνωση ότι δεν επιτεύχθηκε ποτέ πλήρης σύγκλιση με το Μπαλί ή το Μπαμακό, παρά με μία ακόμα προσπάθεια του Δυτικού νου να διαφύγει το βάρος της καθημερινότητας. Σίγουρα, επίσης, έχει εντελώς χαθεί από ό,τι ακούμε η όποια διασύνδεση είχαν κατά νου οι δύο συνεργάτες με την αρχαία ελληνική ιστορία του Πενθέα, του μυθικού βασιλιά της Θήβας που τα έβαλε με τον θεό Διόνυσο. 

Σε κάθε περίπτωση, μένουμε με ένα άλμπουμ που καταφέρνει να ακούγεται φρέσκο και περιπετειώδες, παρά την τόση ανάλογη μουσική την οποία έχουμε ακούσει από το 1989 μέχρι τις μέρες μας. Και αυτή είναι η μεγάλη του αισθητική δύναμη, πέρα από την αδιαφιλονίκητη θέση την οποία καταλαμβάνει πλέον στο παζλ της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας. 

---

Ο Φώντας Τρούσας στο Δισκορυχείο 7.6.2019

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΩΣΤΗΣ ΔΡΥΓΙΑΝΑΚΗΣ
o μύθος του Πενθέα

Μία ακόμη έκδοση αρχείου από την ομάδα των μουσικών του Βόλου, που συνασπίστηκαν γύρω από το σχήμα Οπτική Μουσική, έχουμε εδώ – μιαν έκδοση, η οποία αποκαλείται «Ο Μύθος του Πενθέα / Βόλος 1989». Δύο από τα βασικά μέλη τής Οπτικής Μουσικής, ο Κώστας Παντόπουλος και ο Κωστής Δρυγιανάκης, φέρνουν στο φως εγγραφές τους από το 1989, οι οποίες, στην πρώτη φάση τους, δεν ήταν εντελώς ολοκληρωμένες και γι’ αυτό το λόγο δεν προέκυψε η δισκογράφησή τους. Εννέα χρόνια αργότερα (1998) εκείνο το παλαιό υλικό τακτοποιήθηκε, βασικά για αρχειοθέτηση, χωρίς κάποια σκέψη για έκδοση, και είναι τώρα, τριάντα και είκοσι χρόνια αργότερα, όταν αυτές ακριβώς οι ηχογραφήσεις θα δουν εν τέλει το φως, για πρώτη φορά, μέσω ενός CD (300 αριθμημένα αντίτυπα), που θα τυπώσει το label Hxoi Kato Apo To Spiti. Όπως διαβάζουμε στις σημειώσεις του επιμελημένου, δίγλωσσου, ενθέτου:

«Τα κομμάτια που εν τέλει ενώσαμε κάτω από τον τίτλο Ο Μύθος του Πενθέα δημιουργήθηκαν από τον Φεβρουάριο ως τον Νοέμβριο του 1989. Αποτέλεσαν καρπό της πρώτης επαφής μας με τις μουσικές της Ασίας και της Αφρικής, όπως επίσης και της διάθεσής μας να αμφισβητήσουμε κάποιες στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετικά με την πρωτοπορία στις καλές τέχνες. Αποτέλεσαν ακόμη καρπό της γνωριμίας μας με τα μουσικά προγράμματα εκείνων των χρόνων, συγκεκριμένα το Notator, όπως και των “πολύ-ηχοχρωματικών” συνθετητών που καθίσταντο εκείνη την εποχή εφικτοί με βάση το πρωτόκολλο MIDI».

Τα κομμάτια που παρουσιάζονται εδώ και είναι βασικά οκτώ, είναι φυσικά electro. Ανεξαρτήτως του κάπως πρωτόλειου χαρακτήρα τους διαθέτουν και διατηρούν μια πλήρη συνθετική λογική, που σχετίζεται με τη χρήση τής τότε νέας τεχνολογίας στην αποτύπωση των «μουσικών του κόσμου» (ανάμεσα σε άλλα) μ’ έναν τρόπο αισθητικώς αποδεκτό, που φανερώνει και γνώση ως ένα βαθμό του γενικότερου αντικειμένου, αλλά και βαθύ ενδιαφέρον, ώστε εκείνο που τελικώς θα παραγόταν να «στεκόταν», παρά την απλότητά του. Οι φίλοι των συνθετητών μπορεί, ενδεχομένως, να αναζητήσουν τις ρίζες αυτού του ήχου σε άλμπουμ της γερμανικής εταιρείας Sky (το “Tonspuren” του Moebius ας πούμε), ενώ όσον αφορά στο εθνο-περιβαλλοντικό πρόταγμα, τα άλμπουμ του Jon Hassell (από “Fourth World” και μετά) είναι οπωσδήποτε «φάροι». Ως ήχος, τώρα, ένας συνδυασμός των βασικών αρχών των γερμανών συστεμιστών και του αμερικανού οραματιστή θα μπορούσε να προσεγγίσει με καλές πιθανότητες την ουσία του ήχου των Παντόπουλου – Δρυγιανάκη, που μπορεί, το ξαναλέω, να ακούγεται πρωτόλειος, δίχως όμως να φείδεται ενδιαφέροντος ή συγκινήσεων.

Εγώ μάλιστα δεν ακούω, εδώ, μόνο… Αφρική και Ασία, ακούω και άλλα πράγματα, περισσότερο κοντινά μας ή και δικά μας (το track 2, το track 5) και αυτό δείχνει, αν θέλετε, μια διάθεση (έδειχνε δηλαδή τότε) να δημιουργηθεί κι ένας εντόπιος ηλεκτρονικός, «ελληνικός» ήχος, που να μην απαξιώνει την τεχνολογία, ούτε να απαξιώνεται από ’κείνην. Οι Παντόπουλος και Δρυγιανάκης το κατορθώνουν και υπό αυτή την έννοια «Ο Μύθος του Πενθέα» μπορεί να θεωρηθεί και ως «αρχή» μιας άποψης ενσωμάτωσης των synths σε μουσικές που να μην είναι ούτε pop, ούτε avant-garde, αλλά άλλου τύπου. Εντάξει, έξω υπήρχε ο Vangelis, ακόμη και ο Iasos στην Αμερική, αλλά εντός των τειχών δεν μπορείς να βρεις πολλά σχετικά. Υπήρχαν (εγγραφές του Βαγγέλη Κατσούλη, του Δημήτρη Πετσετάκη…), αλλά δεν ήταν πολλά.