Reinhold Friedl & Costis Drygianakis: τὰ ἀμφότερα ἓν
Reinhold Friedl, piano
Costis Drygianakis, sound processing
Costis Dryginakis recorded Reinhold Friedl’s special piano sounds on a dignified Blüthner grand piano at the Conference Center of the Metropolis of Demetrias in Melissatika, Volos, Greece, on July 4th and 11th, 2021. On July 12th, 2021, Costis Drygianakis and Reinhold Friedl performed a concert together at that Conference Center, which was podcasted under the technical supervision of Panagiotis Theodosiou. The recorded pianos sounds have been classified, selected and processed by Costis Drygianakis in Kritharia, Greece, from July 2021 to July 2023. No other sounds have been used for τὰ ἀμφότερα ἓν.
The album title “ta amfótera en” (“two into one”), is a reference to Ephesians 2.14: “He is our peace, who has made the two into one, and has destroyed the barrier, the dividing wall of hostility.”
Published by Zeitkratzer productions, 2024 / 2025
Xaris Symvoulidis for Athinorama, Dec. 31, 2024 (needs some scrolling)
Το καλοκαίρι του 2021, ο διακεκριμένος πειραματιστής Reinhold Friedl βρέθηκε στη Μαγνησία και είναι εκεί όπου γεννήθηκε αυτή η ελληνο-γερμανική σύμπραξη: ο Κωστής Δρυγιανάκης τον ηχογράφησε ενώ έπαιζε σε ένα Blüthner πιάνο με ουρά, στα γραφεία της Μητρόπολης Δημητριάδος, έκανε μια επιλογή των όσων μάζεψε και στη συνέχεια τα επεξεργάστηκε στο στούντιό του. Δεν θα έλεγα ότι το αποτέλεσμα ξεφεύγει απ’ όσα ήδη ξέρουμε για την αισθητική του Δρυγιανάκη ή για το πώς μπορεί να ακούγεται το πιάνο όταν το παίζουν εξερευνητές σαν τον Friedl (που εκμεταλλεύονται, δηλαδή, και το εσωτερικό του). Με τη μουσική δημιουργία να βρίσκεται σε συνεχή ροή, πολλά θεμελιώδη για τούτη τη σύμπραξη ανήκουν, πια, στα “δεδομένα”.
Ωστόσο, το βίωμα μιας απελευθερωτικής αποδόμησης που κουβαλούν οι δύο συνεργάτες, παντρεμένο με τη διάθεσή τους να ψαχουλέψουν για περιπέτειες πέρα από τα οικεία “χωράφια”, καθίσταται πηγή γοητείας. Όπως εκεί προς το φινάλε, ας πούμε, όπου τους αισθάνεσαι να γκρεμίζουν –με τα δικά τους μέσα– τον νοερό μεσότοιχο που χωρίζει τη νυν αντίληψή μας περί μουσικής και ήχου. Αντανακλώντας θαυμάσια, έτσι, τα όσα λέει ο απόστολος Παύλος για τα πεπραγμένα του Ιησού, στο 2.14 της “Προς Εφεσίους” επιστολής του, απ’ όπου προέρχεται και ο τίτλος του άλμπουμ.
Kostas Karderinis for the MiC Music Portal, Jan. 10, 2025 (needs some scrolling)
Fontas Troussas for Diskorychion, Jan. 23, 2025
[…] Οι πρωτογενείς εγγραφές συνέβησαν τον Ιούλιο του 2021, στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας, της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος, στα Μελισσάτικα του Βόλου, με τον Δρυγιανάκη να επεξεργάζεται στην πορεία το υλικό, πριν αυτό παραδοθεί για τη δισκογραφία. Υπάρχει κι ένα 16σέλιδο ένθετο στη συσκευασία, με πολύ ωραίες ασπρόμαυρες φωτογραφίες των μουσικούς στο χώρο, ενώ εξηγούνται και κάποια θέματα (στην αγγλική), σε δύο κείμενα, το ένα εκ των οποίων είναι γραμμένο από τον μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνάτιο (ιεράρχης γνωστός πανελληνίως, φρονώ, λόγω και των εμφανίσεών του στα μίντια). Το ότι η Εκκλησία «αγκαλιάζει», για να το πούμε έτσι, μια μουσική πειραματική προσπάθεια, αποτελεί και αυτό ένα δείγμα μιας κάποιας ελευθερίας, σε θέματα πνεύματος και Τέχνης, που διέπει τους εκεί ιερείς, και αυτό οπωσδήποτε δεν γίνεται να μην το σημειώσουμε.
Περαιτέρω, και επί της ουσίας του μουσικού-ηχητικού περιεχομένου δεν έχουμε να πούμε πολλά – τα λέει εξάλλου και ο μητροπολίτης Ιγνάτιος στο ένθετο. Βασικά αυτό που ακούμε στο «τὰ ἀμφότερα ἓν» είναι ένα είδος θορύβου, με τα όρη και τις κοιλάδες του, που ρέει ακαταπαύστως. Η μουσική δεν είναι εντελώς εικονοκλαστική, στη φάση του ισχυρού και δύστροπου noise, διαθέτοντας και μέρη που κινούνται σε κάπως πιο ambient / ηλεκτροστατικές κατευθύνσεις και στα οποία «αγγίζεται» έως και η ησυχία. Σε άλλες φάσεις, πάλι, υπάρχουν προσομοιώσεις ενός ντούο του τύπου πιάνο-κρουστά, αλλού το αποτέλεσμα είναι περισσότερο cosmic κ.λπ. Υπάρχει μια ποικιλία ηχητικών μετατοπίσεων, σε κάθε περίπτωση, που δίνει στο άλμπουμ μιαν αμεσότητα και κυρίως μια φόρμα, ώστε να σε κρατάει μέχρι το τέρμα του. Αυτό είναι και μυστικό αυτών των εγγραφών. Να κατορθώνουν να περάσουν, μέσω του στερεοφωνικού σου, την αίσθηση του live. Αν το κατορθώνουν… σε καθηλώνουν. Και αυτό, εδώ, συμβαίνει.
Nicolas Malevitsis for his column Twelveth Tanine, Mic Portal, Jan 25, 2025.
Kasper Toeplitz for “Revue & Corrigée” journal, i. 142.
[…] Et d’ailleurs il n’est guère surprenant que l’instrument de Reinhold Friedl, ce “piano joué comme il faut”) se marie si bien avec les musiques électroniques. On se souvient du magnifique coffret de 3 CD “REAL TIME” de 2014 réalisé par Friedl et Dirk Dresselhaus. Là sort son alter-ego, “Two into one” (le vrai titre est écrit en grec, “ta amfotera en”) réalisé par Reinhold et Costis Drygianakis (un compositeur Grec, visiblement spécialisé dans la musique électronique que je ne connaissais pas) – une longue pièce, encore une architecture sensible, faite d’enregistrements du piano de Friedl remontés, remaniés électroniquement en studio par Costis. Un travail remarquable, loin des pièces acousmatiques “classiques” dans lesquelles on sent souvent la part de l’enregistré, du “concret” et celle des traitements. On pourrait penser, dans l’excellence au “Grand Bruit” d’un Christian Zanési où le train RER aurait été remplacé par un piano. Joué comme il faut, bien sûr. Et la titre, “deux en un” est parfaitement justifié c’est une seule matière, une seule pensée qui émerge, un peu comme dans le “Real Time” cité mais là au contraire pas en temps réel mais en temps différé (pourtant les notes de pochette disent bien que les deux hommes ont joué ensemble, en duo. Est-ce que les enregistrements du piano proviennent de là ou pas n’est pas clair – mais in fine ce n’est pas le plus important). Une musique de douceur et de violence, une pensée en mouvement. […]
An excerpt from “τα αμφότερα έν” is included in the sum-up mixtape of the Mic Music Portal for 2024.
Thomas Tamvakos on his Facebook account: “Ναι, δεν διστάζω να το γράψω: πρόκειται για το κορυφαίο ηλεκτροακουστικό δισκογράφημα του περασμένου έτους και ίσως της δεκαετίας μας.”
Panagiotis Andriopoulos for his blog “Ιδιωτική οδός” (“Private Street”), Feb. 13, 2025
Panagiotis is the first to publish some of the accompanying texts of the CD in Greek:
Ο Κωστής Δρυγιανάκης ηχογράφησε τους ιδιαίτερους ήχους του Ράινχολντ Φριντλ από ένα μεγάλο πιάνο Blüthner με ένα πλήθος διαφορετικά μικρόφωνα, που κυμαίνονται από ένα εξαιρετικό παλιό Neumann U87 έως ένα φτηνό κασετόφωνο, έως και ένα κινητό τηλέφωνο. Οι ήχοι που προέκυψαν ξεδιαλέχτηκαν και επεξεργάστηκαν στο σπιτικό του στούντιο στην Κριθαριά του Βόλου. Δεν έχουν χρησιμοποιηθεί άλλοι ήχοι εκτός από το πιάνο. .
Ο Δρυγιανάκης μετατρέπει τους ήχους του πιάνου του Φρινλτ σε ένα φουτουριστικό τοπίο, διατηρώντας πάντα μια μεσογειακή αίσθηση. Τα ηλεκτρονικά δοξάρια στις χορδές μεταλλάσσονται σε κόρνες πλοίων, οι τεράστιες εντάσεις του πιάνου δημιουργούν ομιχλώδη ηχητικά σύννεφα, οι προετοιμασμένες χορδές μετατρέπονται σε όμορφες καμπάνες. Η μουσική ξεκινά με μεγάλη ένταση, πυκνή, σαν ένα ηχητικό τσίρκο του Κεν Ράσελ. Οι ηχητικές μάζες μεταμορφώνονται σταδιακά σε ένα διάφανο, σχεδόν ρομαντικό τραγούδι. Οι αέρινες παύσεις το οδηγούν σε ένα ακόμη πιο αισθησιακό επίπεδο: δεν είναι πια ένα πιάνο αυτό που ακούγεται, αλλά ένας ολόκληρος κόσμος· ήχοι κοντινοί σαν ψίθυροι αντιπαρατίθενται με ατμόσφαιρες που ξυπνούν ξεχασμένες μνήμες, ονειρικές και ψαλτικές, σταδιακά εμπλουτίζονται με παράξενους ευτελείς θορύβους, μετατρέποντας το λεπτεπίλεπτο όργανο σε εργοστασιακή μηχανή. Στη διάρκεια της μίας ώρας, σαν σε ένα μεγάλο έργο για ορχήστρα, οι πολύπλευρες και ριζοσπαστικές τεχνικές ηχογράφησης αποκαλύπτουν ιδιότητες του χώρου: ένα ηχητικό ταξίδι και μια δήλωση αγάπης για αυτό το παλιό μεγάλο Blüthner στον Βόλο, τον επιζώντα ενός άλλου αιώνα. Όλα ρευστά, semper mutantes, πιάνο, τεχνικές ηχογράφησης και ηλεκτρονικές επεξεργασίες ενώνονται τελικά στην μεγάλη τελική δομή και γίνονται καθαρή μουσική: δύο σε ένα! Όπως λέει και ο τίτλος, «τα αμφότερα εν» (Εφεσ. 2.14)
And the introductory text by Ignatius, the Metropolitan of Demetrias
Αισθάνομαι πως ήταν προνόμιο για μένα να είμαι ακροατής αυτής της συναυλίας και σας ευχαριστώ. Ομολογώ ότι δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να κρίνω το άκουσμα, αλλά μπορώ να εκφράσω τα συναισθήματά μου. Κατ’ αρχήν χαίρομαι γιατί ο κόσμος της Μητρόπολης Δημητριάδος –το Συνεδριακό Κέντρο, η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών, ο Ραδιοφωνικός Σταθμός μας– χαρακτηρίζονται από εξωστρέφεια. Και ήθελα εδώ και χρόνια να δω αυτό το πιάνο, με την ιδιαίτερη ιστορία του, να αξιοποιείται. Όταν έμαθα ότι προετοιμαζόταν αυτή η συναυλία αναζήτησα να μάθω περί τίνος πρόκειται, και γρήγορα κατάλαβα ότι πρόκειται για κάτι που έχει να κάνει με μια καινοτόμο προσπάθεια, έναν ελεύθερο τρόπο έκφρασης. Και πίσω από αυτή την ελευθερία έβλεπα μια τόλμη. Αν η τόλμη ακολουθείται από αρετή, είναι ό,τι πιο αυθεντικό. Η ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη. Είδα έτσι τελικά αυτό το πιάνο να μιλάει μέσα από την ψυχή του, πέρα από τα πλήκτρα του. Αυτό εισέπραξα. Σαν να υπήρξε μέσα στο πιάνο μια ψυχή που, όταν της δόθηκε ευκαιρία, με τις χορδές που έχει, εκφράστηκε με ένα μοναδικό τρόπο. Εκ των πραγμάτων, ο νους μου πήγε στην ψυχή του ανθρώπου. Θα έλεγα πως έτσι είναι και ο άνθρωπος. Όταν του δώσεις την ευκαιρία να βρει τις χορδές της ψυχής του, μπορεί να εκφράσει ό,τι πιο όμορφο υπάρχει· ή ίσως και ό,τι πιο καταστροφικό. Από το αποψινό άκουσμα ένοιωσα ότι μέσα σε αυτή την ψυχή του πιάνου υπάρχουν τόσα και τόσα άλλα, πέρα από τα πλήκτρα και τους κλασσικούς ήχους που συνήθως ακούμε από τα πιάνα. Χωρίς να είμαι μουσικός, ένιωσα μια αυθεντικότητα. Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Ράινχολντ που μας εξέπληξε –ομολογώ ότι είναι πρωτόγνωρο για μένα– αλλά βεβαίως και τον φίλο και συνεργάτη μας τον Κωστή που αφενός διασώζει πράγματα παλαιά και αφετέρου ανοίγει και νέους δρόμους. Θέλω να τους ευχηθώ καλή δύναμη και καλή συνέχεια. Ήταν μια όμορφη στιγμή μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση που ζούμε με τον κορωνοϊό. Και όπως ανοίξατε το πιάνο και αποκαλύψατε την ψυχή του, μακάρι και ο καθένας από μας να αφήσει την ψυχή του να μιλήσει, γιατί όταν μιλάμε με ελευθερία, τόλμη και αρετή, νομίζω ότι έχουμε του Θεού την ευλογία. Καλή ακρόαση!
Ο Δημητριάδος Ιγνάτιος
Review by Eyal Hareuveni for Percorsi Musicali, Feb 24, 2025. “[…] the minimalist, processed piano sounds, enriched by subtle noises and radical recording techniques, evoke a unique, otherworldly sonic atmosphere with a commanding, labyrinthian presence of its own, triggering long-forgotten memories, dreams, and chants. The boundaries between the vintage, grand piano, the multifaced recording techniques, and the electronic treatment are wiped and merged into an enigmatic sonic entity, just like the quote from Ephesians […]”
Brian Olewnick on his Facebook page, Feb 27, 2025.
“Fascinating, dense and very imaginative new work from Costis Drygianakis and Reinhold Friedl, ‘ta amfótera en / two into one’, over an hour of manipulated and transformed piano and extended piano sounds. Check it out.”
Christopher Nosnibor for Aural Aggravation, Feb 27, 2025
[…] “two into one” warps and hums, scrapes and drones, and occasionally plonks and thunks, the sounds rising from a random and seemingly unarranged twisting spill of sonic strangeness. There are chimes, and challenges. There is much space – just as there are whistles and feedback – on two into one. The experience is, perhaps inevitably, disorientating, vaguely bewildering, even. There is something about this work which lifts you off the planet: to attempt to pin it to the particulars of contemporary rock music seems to be missing the point. Explore this release… and discover.
Jazzjanzkurz for Westzeit, Mar 5, 2025 (in German)
“Astonishing, but true: every single tone heard in these 61 minutes originates from the Blüthner” – Five stars.
Gianluca Diana for The Manifesto magazine, Mar 16, 2025
